W grupach na Facebooku, w wiadomościach prywatnych, w e-mailach często dostaję pytania, o emigrację do Włoch – od czego zacząć i jakie kolejne kroki wykonać, żeby zamieszkać na stałe we Włoszech. Zamiast odpowiadać każdemu z osobna, co zabiera bardzo dużo czasu, postanowiłam napisać ten artykuł.
Od czego zacząć?
Polecam zacząć od nauki języka włoskiego i poznania kultury włoskiej jeszcze w Polsce. Do porozumiewania się we Włoszech wystarczy poziom A2, a ten można osiągnąć już po kilku miesiącach intensywnej nauki. Poziom B1 wystarcza do ubiegania się o włoskie obywatelstwo, a jedynie do podjęcia studiów na włoskiej uczelni jest potrzebny poziom B2. Początki języka włoskiego są dla Polaków łatwe. „Schody” zaczynają się przy bardziej skomplikowanych konstrukcjach gramatycznych na poziomach B1 i B2 (na poziomach C1 i C2 nie ma już żadnych nowych zagadnień gramatycznych). Ale sami Włosi rzadko używają tych konstrukcji i porozumieć się można bez nich (choć warto je przynajmniej rozumieć).
„Testowanie” pomysłu emigracji na pewno dobrze jest zacząć od przyjazdu na dłużej niż krótki urlop. Ja zaczęłam od 11 miesięcy na Erasmusie, ale jak nie masz takich możliwości, to nie musi być ani Erasmus, ani tak długo. Możesz na przykład poszukać pracy sezonowej. A gdy pracujesz zdalnie i możesz wykonywać pracę z dowolnego miejsca na świecie, przyjechać do Włoch na te trzy miesiące, na które każdy obywatel jednego państwa Unii Europejskiej może przyjechać do innego. Ważne, żeby nie palić za sobą mostów, zanim nie przekonasz się, jak wygląda tu codzienne życie i że to życie Ci odpowiada.
Codice fiscale
Codice fiscale to odpowiednik polskiego numeru PESEL. Bez niego nie załatwisz we Włoszech nic. Nie zawrzesz umowy o pracę, nie założysz firmy, nie podpiszesz umowy najmu mieszkania. Nawet nie kupisz karty internetowej do telefonu, gdy przyjeżdżasz tylko na urlop. Codice fiscale może wyrobić każdy, nawet turysta. Musi podać jakiś adres we Włoszech, ale to może być nawet adres urlopowego pobytu. Codice fiscale „kosztuje” 5 minut (plus ewentualny czas oczekiwania w kolejce) w Agenzia delle Entrate (włoski urząd skarbowy) miejsca pobytu.
Praca czy własna działalność?
Z pracą we Włoszech było krucho jeszcze przed pandemią, teraz sytuacja się jeszcze pogorszyła (jak wszędzie). Średni wskaźnik bezrobocia dla całego kraju wynosi około 10%. Przy czym w regionach południowych przekracza 20%. Jest to trzecia najwyższa stopa bezrobocia w Unii Europejskiej, podczas gdy Polska ma drugie najniższe bezrobocie (po Czechach). Poza sektorem medycznym i opieką nad osobami starszymi (a do jednego i drugiego trzeba mieć kwalifikacje) znalezienie pracy we Włoszech przez cudzoziemców (szczególnie kobiety) jest bardzo trudne. Bo nawet Włosi mają z tym problem. Co pozostaje? Założenie własnej działalności, szczególnie w branży, która nie wymaga szczególnych uprawnień.
Zawody regulowane
Każde państwo określa listę zawodów, do których wykonywania potrzeba szczególnych kwalifikacji lub uprawnień. Są to tzw. zawody regulowane. I chociaż Polska ma listę zawodów regulowanych prawie dwa razy dłuższą niż Włochy, to jednak są we Włoszech zawody, które w Polsce nie są regulowane, a we Włoszech tak. Na przykład: dziennikarz, fryzjer, kosmetyczka, manikiurzystka, pedikiurzystka, przewodnik turystyczny, pilot wycieczek czy instruktor narciarski.
Mieszkanie
Emigracja do Włoch oznacza przede wszystkim to, że musisz tu mieć gdzie mieszkać. Zarejestrowany w urzędzie skarbowym tytuł prawny do mieszkania (prawo własności, umowa najmu lub umowa użyczenia) jest we Włoszech podstawą do zameldowania i ubezpieczenia zdrowotnego. Bez legalnego miejsca zamieszkania bardzo trudno jest we Włoszech funkcjonować na stałe. Jeśli nie masz środków na zakup mieszkania, możliwości uzyskania kredytu ani osoby, u której możesz zamieszkać, to pozostaje najem. Najem we Włoszech jest znacznie bardziej popularny niż w Polsce.
Najem długoterminowy mieszkania we Włoszech
Najważniejsza różnica w stosunku do Polski jest taka, że we Włoszech nie ma umów najmu na czas nieokreślony. Standardowa umowa najmu to 4+4, czyli na cztery lata, która przedłuża się automatycznie o kolejne cztery, jeśli nie zostanie wypowiedziana na co najmniej 6 miesięcy przed upływem czteroletniego terminu. W szczególnych przypadkach możliwa jest umowa 3+2. Odrębną kwestią są umowy najmu krótkoterminowego (na 1 rok lub krócej), ale to nie jest temat na artykuł o emigracji.
Do zawarcia umowy najmu trzeba mieć codice fiscale oraz wykazać swoją wypłacalność. Trzeba być również przygotowanym na kaucję w wysokości trzykrotnej wartości miesięcznego czynszu najmu. Rzadko dwukrotnej, a niezwykle rzadko w wysokości tylko jednego czynszu.
Przy emigracji do Włoch polecam najem (zakup również) za pośrednictwem agencji nieruchomości. Owszem, jest drożej, bo trzeba zapłacić prowizję. Ale wtedy mamy pewność, że wszystko jest zgodnie z prawem, umowa jest zgłoszona do urzędu skarbowego i nie przegapiliśmy żadnego wymogu ani terminu. Zresztą sami właściciele mieszkań preferują wynajem i sprzedaż przez agencję. Niezwykle rzadko zdarzają się oferty bezpośrednio od właścicieli. A jeśli się zdarzają, to raczej na krótki okres albo tylko na wynajem pokoju, a nie całego mieszkania.
Zameldowanie i ubezpieczenie zdrowotne
W kwestii zameldowania i ubezpieczenia zdrowotnego obcokrajowca z Unii Europejskiej najwięcej jest nieporozumień. Bo inna jest kolejność załatwiania formalności, gdy zamierzasz mieć we Włoszech umowę o pracę lub własną działalność, a inna, gdy źródło przychodów masz poza Włochami. W trzeciej sytuacji – zawarcia związku małżeńskiego z obywatelem Włoch – kolejność jest taka sama, jak w przypadku posiadania pracy/działalności we Włoszech, nawet gdy jej nie masz.
Jeśli chcesz podjąć pracę lub założyć własną działalność
To od tego właśnie zaczynasz. Czyli albo podpisujesz umowę o pracę albo zakładasz własną działalność w urzędzie skarbowym. Musisz mieć do tego codice fiscale i adres zamieszkania we Włoszech (czyli tytuł prawny do mieszkania, w którym już mieszkasz albo będziesz mieszkać). Następnie z kopiami tych dokumentów i polskiego dowodu tożsamości występujesz z wnioskiem o zameldowanie w urzędzie gminy miejsca zamieszkania. Po sprawdzeniu przez urząd gminy, że faktycznie pod danym adresem mieszkasz, otrzymujesz zameldowanie na pobyt stały i attestato di soggiorno permanente (poświadczenie stałego pobytu).
Z kopiami wszystkich poprzednich dokumentów oraz tego ostatniego udajesz się do ASL/ATS w miejscu zamieszkania. Jest to instytucja zajmująca się ochroną zdrowia, odpowiednik polskiego oddziału NFZ. Tam wybierasz lekarza z dostępnej listy i otrzymujesz legitymację zdrowotną. Najpierw tymczasową papierową, a następnie pocztą dostajesz legitymację elektroniczną, która jednocześnie jest europejską kartą ubezpieczenia zdrowotnego. Legitymacja zdrowotna jest jednocześnie kartą poświadczającą codice fiscale. Wyrabiając codice fiscale, nie należy zaznaczać opcji, że chcesz otrzymać kartę. Odrębna karta codice fiscale jest potrzebna tylko tym, którzy nie będą mieć legitymacji zdrowotnej.
Ubezpieczenie zdrowotne bezpłatne
Ubezpieczenie zdrowotne jest we Włoszech bezpłatne dla wszystkich obywateli Włoch oraz dla cudzoziemców z uregulowanym pobytem. Czyli w przypadku obywateli Unii Europejskiej z zameldowaniem na pobyt stały oraz pracą lub własną działalnością. W przypadku małżeństwa z obywatelem Włoch i braku własnego tytułu ubezpieczenia (umowy o pracę lub własnej działalności) do ubezpieczenia zdrowotnego zgłasza małżonek.
Ubezpieczenie zdrowotne płatne
Jeśli nie masz pracy/własnej działalności ani osoby, która może Cię zgłosić do ubezpieczenia, to najpierw musisz ubezpieczyć się prywatnie. To ubezpieczenie jest płatne. Następnie składasz oświadczenie o posiadaniu środków własnych pozwalających na utrzymanie się we Włoszech co najmniej rok. W urzędzie gminy uzyskasz informację o aktualnej minimalnej kwocie tych środków. To nie znaczy, że musisz mieć tę kwotę na rachunku bankowym (choć oczywiście możesz), to mogą być jakiekolwiek cykliczne wpływy, które się na tę kwotę złożą, nawet środki uzyskiwane od rodziny.
Dopiero z tym prywatnym ubezpieczeniem i deklaracją o posiadaniu środków na utrzymanie, możesz uzyskać zameldowanie. Nie radzę obierać tej drogi, nawet tymczasowo, jeśli zamierzasz zawrzeć umowę o pracę albo otworzyć działalność. Bo prywatne ubezpieczenie zdrowotne jest drogie, a płacisz za cały aktualny rok kalendarzowy, nawet gdy robisz to 31 grudnia.
Włoski dowód osobisty
Po uzyskaniu zameldowania na pobyt stały możesz wyrobić włoski dowód osobisty. Nie musisz, możesz cały czas legitymować się polskim dowodem osobistym lub paszportem. Jednak ten dowód się przydaje, bo łatwiej jako potwierdzeniem zameldowania posługiwać się elektronicznym dowodem osobistym niż kartką formatu A4. Poza tym bez włoskiego dowodu osobistego nie założysz konta w banku, które (szczególnie w przypadku własnej działalności) jednak się przydaje.
Jeśli nie masz obywatelstwa włoskiego, dowód ten nie upoważnia do przekraczania granicy i jest to na nim wyraźnie napisane. Do przekroczenia granicy musisz mieć polski paszport lub polski dowód osobisty (tam, gdzie dowód osobisty wystarcza do przekroczenia granicy).
Uwagi końcowe
W tym artykule opisałam tylko kolejno najważniejsze kroki z perspektywy emigrującej jednej osoby dorosłej. Każdy z zasygnalizowanych kroków wymaga zasięgnięcia szczegółowych informacji i wypełnienia formularzy. Emigracja do Włoch to również kwestia uznania kwalifikacji zawodowych lub wykształcenia. W przypadku rodzin z dziećmi w wieku szkolnym także przedszkole lub szkoła. Każde z tych zagadnień to temat na oddzielny artykuł.
Dziękuję za tak wyczerpujące, dokładne informacje. Mam jeszcze pytanie odnośnie kosztów codziennego utrzymania we Włoszech. Np. Koszt wynajmu kawalerki w średnim mieście, czynsz, opłaty za media. Czy udałoby się przeżyć za 500 € emerytury?
Ceny mieszkań zależą od bardzo wielu czynników. Generalnie taniej jest w regionach południowych, drożej w północnych (najdroższym miastem we Włoszech jest Mediolan). Drożej jest w miejscowościach turystycznych, w miejscowościach nad morzem czy nad jeziorami, taniej w głębi lądu. Czasem drożej jest w mniejszych miejscowościach niż w większych, bo po prostu jest w nich mniej mieszkań na wynajem, więc właściciele dyktują wyższe ceny. Czasem kawalerka w tym samym mieście jest droższa niż 2 pokoje, bo kawalerki są na ogół w centrum historycznym, gdzie mieszkania są znacznie droższe niż w peryferyjnych dzielnicach. Nowsze dzielnice to raczej mieszkania dwupokojowe i większe. Cena zależy też od tego, czy mieszkanie jest umeblowane czy puste. Na pewno wszędzie oprócz Mediolanu i centrów historycznych innych miast można znaleźć mieszkania, gdzie czynsz i media zmieszczą się w 500 €, ale żeby jeszcze w tej kwocie zmieścić utrzymanie, to już nie wszędzie. Proponuję zajrzeć na stronę https://www.idealista.it/ – tam są nie tylko ogłoszenia z całych Włoch, ale także masa informacji o wszystkim, co związane z nieruchomościami. Ja właśnie przez ten portal znalazłam mieszkanie, w którym obecnie mieszkam, oraz wcześniej pokój na Erasmusie w Bolonii.
Witaj. Możesz mi powiedzieć jakie są koszty otwarcia firmy we Włoszech? …..i jakie są miesięczne koszty jej utrzymania? Chodzi mi o jednoosobowa działalność gospodarczą.
To zależy od kilku czynników. Po pierwsze, od przedmiotu działalności – czy to jest wolny zawód, czy handel lub rzemiosło. Jeśli wolny zawód, to jaki konkretnie (czy ma obowiązkowe stowarzyszenie, do którego musisz się zapisać, żeby otworzyć działalność, czy go nie ma). Od tego zależą i koszty otwarcia działalności (od zera do kilkuset euro), i potem koszty jej prowadzenia. Po drugie, od wyboru reżimu podatkowego (na zasadach ogólnych lub ryczałtowy uproszczony). Od przedmiotu działalności i wybranego reżimu podatkowego zależy wysokość i częstotliwość płacenia podatków, wysokość i częstotliwość płacenia składki na ubezpieczenie emerytalne, istnienie lub nie wymogu (i kosztów rocznych z tego tytułu) rejestracji w Izbie Handlowej lub stowarzyszeniu zawodowym oraz koszty (roczne) prowadzenia księgowości. Po trzecie, czy dana działalność wymaga we Włoszech szczególnych uprawnień lub zezwoleń, jeśli tak, to trzeba je najpierw uzyskać lub wystąpić o uznanie uprawnień nabytych w Polsce. Po czwarte, czy do prowadzenia działalności potrzebny jest lokal użytkowy i jaki (czy są jakieś konkretne wymogi, które ten lokal musi spełniać, jeśli tak, to oprócz kosztów najmu dochodzi koszt atestu). Jeśli chcesz skonsultować swoją konkretną sytuację, zapraszam do (niezobowiązującego) kontaktu mailowego lub przez formularz kontaktowy, przedstawię Ci ofertę konsultacji oraz programu mentoringowego dla Polek prowadzących lub zamierzających prowadzić działalność we Włoszech.
Witam
Czy mogłabyś powiedzieć jak sprawa się ma z zakupem samochodu i z prawem jazdy.
Pozdrawiam
Polskie prawo jazdy bezterminowe trzeba wymienić na włoskie w ciągu 2 lat od zameldowania na pobyt stały. Prawo jazdy terminowe jest ważne do terminu w nim wskazanego, nie dłużej jednak niż 10 lat od jego wydania (włoskie prawo jazdy ma maksymalny termin ważności 10 lat), przed upływem terminu ważności trzeba je wymienić na włoskie. Zakup samochodu na włoski adres jest możliwy po zameldowaniu się na pobyt stały.
Witam. Czy mógłbyś nieco opisac o zgłoszeniu dzieci do szkoły włoskiej?
Po zameldowaniu dziecka na pobyt stały gmina powinna wskazać szkołę właściwą ze względu na miejsce zamieszkania i wiek dziecka (jeśli tego nie zrobi, trzeba się upomnieć). Wszystkie dalsze decyzje (zapisanie dziecka do konkretnej klasy, zajęcia uzupełniające) podejmuje dyrektor szkoły.
Jestem emerytką, kupuję domek we Włoszech, chcę tam mieszkać. Czy znaczy to, że będzie pobierany podatek od emerytury we Włoszech? Czy na tym nie stracę (mam ok. 8 tys. zł). Co z ubezpieczeniem zdrowotnym?
Tak, zgodnie z umową między Polską a Włochami podatek od emerytury jest pobierany w tym kraju, w którym mieszkasz. Trudno określać, że na tym „stracisz”, bo to sugeruje wybór, a go nie masz (poza wyborem, gdzie mieszkasz). We Włoszech podatek dochodowy od osób fizycznych jest wyższy procentowo niż w Polsce, ale wyższa jest też kwota wolna oraz są odliczenia od podatku (np. części wydatków medycznych), których nie ma w Polsce. Składka na ubezpieczenie zdrowotne, jeśli nie masz we Włoszech tytułu ubezpieczenia (czyli umowy o pracę, własnej działalności gospodarczej lub włoskiej emerytury), jest pobierana w Polsce wg przepisów polskich i ta składka jest Twoim tytułem ubezpieczenia zdrowotnego we Włoszech. Na podstawie zaświadczenia o pobieraniu tej składki, które dostaniesz od ZUS, masz prawo do świadczeń medycznych we Włoszech na takich samych zasadach jak osoby z włoskim tytułem ubezpieczenia. Czyli jeśli nie masz (i nie będziesz mieć) włoskiego tytułu ubezpieczenia, to polską emeryturę będziesz dostawać w kwocie brutto pomniejszoną o składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Jeśli ten tytuł ubezpieczenia będziesz mieć, to włoski INPS na Twój wniosek zawiadomi polski ZUS, że masz tytuł ubezpieczenia we Włoszech, a tym samym ZUS ma obowiązek przestać potrącać składkę zdrowotną (bo ubezpieczenie społeczne można mieć tylko w jednym państwie UE jednocześnie).
Witaj, planujemy z rodziną przeprowadzkę do Bari. Mąż prowadzi w Polsce jednoosobową działalność gospodarczą, którą chciałby dalej prowadzić (na polskich zasadach) na terenie Włoch. Czy jest to możliwe i z jakimi wiąże się to formalnościami?
Cześć Magdo. Nie, to nie jest możliwe – działalność gospodarczą na terenie danego państwa można prowadzić wyłącznie według prawa, czyli na zasadach danego państwa. A więc działalność gospodarcza we Włoszech na zasadach włoskich. Zasady prowadzenia działalności gospodarczej we Włoszech zależą od wielu czynników, przede wszystkim od przedmiotu tej działalności, a to już są kwestie indywidualne, które wykraczają poza zakres bloga i wymagają indywidualnej konsultacji. Jeśli jesteś zainteresowana taką konsultacją, to zapraszam do kontaktu mailowego (info@dlaczegoitalia.com).